Tóm tắt: Trong những năm qua, du lịch sinh thái (DLST) dựa vào cộng đồng “đã trở thành một công cụ phổ biến để bảo tồn đa dạng sinh học, dựa trên nguyên tắc đảm bảo đa dạng sinh học để tạo ra lợi ích kinh tế, đặc biệt là đối với người dân địa phương” (Agnes Kiss, 2004). Với bản chất nhạy cảm, có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng, DLST dựa vào cộng đồng đang phát triển nhanh chóng ở nhiều quốc gia. Tại Việt Nam, loại hình du lịch này có cơ hội phát triển ở các vùng sâu, vùng xa, những nơi có các khu bảo tồn tự nhiên và cảnh quan thiên nhiên hoang sơ tuyệt đẹp gắn với bản sắc dân tộc độc đáo. Tuy nhiên, việc phát triển DLST hiếm khi thành công trong việc đạt được các mục tiêu “kép” của bảo tồn đa dạng sinh học và xóa đói giảm nghèo vì thế cần có các biện pháp để cân bằng giữa lợi ích cộng đồng với các bên liên quan và bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên. Vườn quốc gia (VQG) Cúc Phương (Ninh Bình) là một trong những “địa chỉ tiêu biểu” phát triển sản phẩm DLST dựa vào cộng đồng ở Việt Nam. Bằng phương pháp thu thập, phân tích dữ liệu và khảo sát thực tế bài viết sẽ đánh giá hiện trạng khai thác hoạt động DLST dựa vào cộng đồng ở VQG Cúc Phương, phân tích mức độ người dân tham gia vào hoạt động DLST và đề xuất một số giải pháp tăng cường mối quan hệ đối tác cùng có lợi giữa cộng đồng địa phương, chính quyền sở tại, Ban quản lý VQG và các doanh nghiệp nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững DLST, góp phần bảo tồn môi trường và cải thiện đời sống nhân dân.
Từ khóa: Du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, sản phẩm du lịch sinh thái, vườn quốc gia Cúc Phương.
